بررسی ویژگی‌های کارت ملی هوشمند

شاید بتوان گفت کارت ملی هوشمند، رایانه ساده و کوچکی است که با اتصال به یک کارتخوان می‌توان به اطلاعات درونش دسترسی پیدا کرد. البته اطلاعات درون کارت ملی هوشمند به‌طور امن نگهداری می‌شوند و خود کارت از دسترسی‌های غیرمجاز به آن جلوگیری می‌کند و شاید یکی از مزایای اصلی کارت‌های هوشمند، نسبت به کارت ملی کاغذی، همین امنیت بالای آن چه به لحاظ بصری و چه به لحاظ دیجیتالی است، به این ترتیب می‌توان اطلاعات محرمانه‌تری را با ضریب اطمینان بالاتر برروی کارت ملی هوشمند نگهداری کرد.

تاکنون کشورهای مختلفی به طراحی و بعضا پیاده‌سازی کارت ملی هوشمند اقدام کرده‌اند. تقریبا تمامی کشورهای حوزه خلیج فارس و اکثر کشورهای خاور دور پروژه کارت ملی هوشمند را انجام داده‌اند به عنوان مثال در آسیا کشورهایی مثل مالزی و سنگاپور و هنگ‌کنگ در این زمینه، پیشرو بوده‌اند.

کشورهای مختلف بر اساس نیاز و امکانات موجود، کاربردهای متفاوتی را برروی کارت ملی هوشمند خود گنجانده‌اند اما نکته مشترک در اکثر موارد، شناسایی و تصدیق هویت به صورت دیجیتالی است.

کارت ملی هوشمند با ارائه سه کاربرد اصلی شناسایی، تصدیق هویت و امضای دیجیتال این امکان را فراهم می‌کند تا بتوان از کارت به عنوان یک ابزار چند کاره استفاده کرد و به کمک آن این امکان فراهم می‌شود که کاربردهای مختلف در کنار هم و روی یک کارت قرار بگیرند که این کاربردها را می‌توان در زمان صدور یا بعد از صدور برروی کارت قرار داد.

متصدی هر کاربرد فقط امکان دسترسی به اطلاعات مربوط به خودش را دارد. مثل این‌که اطلاعات در صندوقچه‌های مختلفی روی کارت ذخیره شده باشد که هر کدام کلید خودش را داشته باشد. به عنوان مثال پلیس فقط قادر به مشاهده اطلاعات گواهینامه رانندگی صاحب کارت است و امکان مشاهده اطلاعات حساب مالی فرد که روی کارت موجود را ندارد.

مزایای کارت ملی هوشمند
کارت ملی هوشمند، علاوه بر داشتن یک بدنه با دوام، با ویژگی‌های امنیتی بیش‌تر و بالاتر نسبت به کارت ملی کاغذی، مزایای دیگری نیز دارد که کارت‌های کاغذی قادر به تامین آن‌ها نیستند.

شناسایی در حوزه دیجیتال
امکان تصدیق هویت بر اساس رمز عبور، رمزنگاری و بیومتریک، به صورتی که هم کارت و هم صاحب کارت و هم سیستم بهره برداری بتوانند دو به دو یکدیگر را تصدیق هویت کنند.
امکان «امضای دیجیتال، پردازش اطلاعات، تغییر اطلاعات پس از صدور، پشتیبانی از کاربردهای مختلف، افزودن کاربرد جدید پس از صدور، دسترسی به اطلاعات بر حسب مجوزهای دسترسی مختلف و به صورت کاملا امن، استفاده کار‌آمد از خدمات دولت الکترونیک» از دیگر مزایای آن محسوب می‌شود.

سازمان ثبت احوال کشور به عنوان مرجع امور هویتی کشور، درنظر دارد تا طی یک طرح برنامه‌ریزی شده، کارت‌های هوشمند ملی را جایگزین کارت‌های ملی فعلی کند. علاوه بر کاردبردهای قبلی کارت ملی، کارت‌های جدید به عنوان کلید ورود به دولت الکترونیک و حرکت به سمت جامعه اطلاعاتی، این فرصت را فراهم می‌کنند افراد به شیوه‌ای امن وارد فضای دیجیتالی شوند.

کارت ملی هوشمند به عنوان مقدمه‌ای برای ورود به جامعه اطلاعاتی، می‌تواند موجب توزیع عادلانه فرصت‌ها، کاهش بسیاری از هزینه‌های دولت، مردم و بنگاه‌ها شود. این امور می‌توانند نقش به‌سزایی در پویایی اقتصادی داشته باشند. با پیاده‌سازی طرح کارت ملی هوشمند، این امکان فراهم می‌شود که خدمات به روشی ساده، سریع و با کیفیت بالاتر به مردم ارائه شوند. این موضوع می‌تواند موجب بهبود سطح کیفی زندگی مردم و بالا بردن سطح رضایت مردم از دولت شود.
 

درباره کاربردهای اصلی کارت ملی هوشمند می‌توان گفت، کارت ملی هوشمند مثل تمام کارت‌های شناسایی دیگر اولین وظیفه‌اش شناسایی است؛ به این منظور ابتدا در زمان ثبت‌نام، اطلاعات صاحب کارت برروی کارت قرار داده می‌شود. این اطلاعات، موارد کلی مثل نام، نام خانوادگی، تاریخ و محل تولد و مواردی از این قبیل را شامل می‌شود. به این ترتیب هر کجا که نیاز به اطلاعات هویتی صاحب کارت باشد، وی می‌تواند کارت خود را ارائه دهد و به صورت دیجیتالی شناسایی شود. شناسایی الکترونیکی موجب کاهش تقلب در شناسایی می‌شود.

یکی دیگر از امکاناتی که در کارت ملی هوشمند قرار دارد، ویژگی‌های بیومتریک صاحب کارت است. عکس و اثر انگشت صاحب کارت به صورت الکترونیکی در کارت وی ذخیره می‌شود. به این ترتیب امنیت استفاده از کارت به طور قابل ملاحظه‌ای بالا می‌رود و دیگر هر کس با وارد کردن یک رمز عبور ساده امکان استفاده یا سو استفاده از یک کارت را ندارد.

برای استفاده از کارت حتما باید صاحب کارت حضور داشته باشد تا اثر انگشت وی به صورت دیجتیالی با اثر انگشتی که در هنگام ثبت نام در کارت ذخیر شده است مقایسه و تطبیق داده شود و سپس اجازه استفاده از امکانات کارت به وی داده می شود.
دبیر شورای عالی فن‌آوری اطلاعات کشور گفته است: کارت ملی هوشمند می‌تواند به عنوان کارت سلامت شهروندان هم به کار رود و به جای دفترچه‌های بیمه تلقی شود؛ برای اجرای همه‌گیر آن در سطح کشور پیش بینی می‌شود در برنامه پنجم توسعه کل کشور تحت پوشش قرار گیرد و برای هر کارت حدود هفت هزار تومان هزینه می‌شود.

به گفته عبدالمجید ریاضی این کارت می‌تواند جایگزین بسیاری از کارت‌های دیگر و حتی کارت‌های الکترونیکی دستگاه‌های مختلف شود به همین دلیل کارت چندمنظوره تلقی می‌شود.

هم اکنون بیش از ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیون سند هویتی در سازمان ثبت احوال کشور وجود دارد که به صورت فیزیکی نگهداری می‌شوند، ولی لازم است که این اسناد الکترونیکی شوند.
به گفته رییس سازمان ثبت احوال کشور سرمایه‌گذاری خوبی در سازمان ثبت احوال انجام شده است. از نظر شبکه ارتباطی و اطلاعاتی داده‌هایی وجود دارد که در آن واحد حدود پنج هزار تراکنش اطلاعاتی برقرار می‌شود؛ همچنین بیش از ۶۰ دستگاه ملی با این مرکز داده‌ها ارتباط برقرار می‌کنند.
ناظمی اردکانی اظهار امیدواری کرده است که در دهه فجر با صدور کارت هوشمند ملی و پایه‌گذاری آن از امسال امکان ارتباط و دریافت اطلاعات برای شهروندان بیش‌ از گذشته شود.

کارت ملی هوشمند کلید ورود به دولت الکترونیک
سازمان ثبت احوال کشور به عنوان مرجع امور هویتی کشور، در نظر دارد تا طی یک طرح برنامه ریزی شده، کارت های ملّی هوشمند را جایگزین کارت های ملّی فعلی کند. علاوه بر کاربردهای قبلی کارت ملّی، کارت های جدید به عنوان کلید ورود به دولت الکترونیک و حرکت به سمت جامعه اطلاعاتی، این فرصت را فراهم می کنند تا افراد به شیوه ای امن وارد فضای دیجیتالی شوند.
کارت ملّی هوشمند به عنوان مقدمه ای برای ورود به جامعه اطلاعاتی، می تواند موجب توزیع عادلانه فرصت ها، کاهش بسیاری از هزینه های دولت، مردم و بنگاه ها شود. این امور می توانند نقش به سزایی در پویایی اقتصادی داشته باشند.
با پیاده سازی طرح کارت ملّی هوشمند، این امکان فراهم می شود که خدمات به روشی ساده، سریع و با کیفیت بالاتر به مردم ارائه شوند. این موضوع می تواند موجب بهبود سطح کیفی زندگی مردم و بالا بردن سطح رضایت مردم از دولت شود.

کاربرد های اصلی کارت هوشمند ملی
کارت ملّی هوشمند مثل تمام کارت‌های شناسایی دیگر، اولین وظیفه‌اش شناسایی است. به این منظور ابتدا در زمان ثبت نام، اطلاعات صاحب کارت روی کارت قرار داده می‌شود. این اطلاعات، اقلام هویتی مثل نام، نام خانوادگی، تاریخ و محل تولد و مواردی از این قبیل را شامل می‌شود. به این ترتیب هر کجا که نیاز به اطلاعات هویتی صاحب کارت باشد، وی می‌تواند کارت خود را ارائه دهد و به صورت دیجیتالی شناسایی شود. شناسایی الکترونیکی موجب کاهش تقلب در شناسایی می‌شود.
کاربرد اصلی دیگر کارت ملّی هوشمند، تصدیق هویت است. در کارت‌های سنتی، به کمک عکس صاحب کارت که روی کارت چسبانده شده و یک مهر مخصوص روی آن خورده، عمل تصدیق هویت انجام می‌شود. در کارت ملّی هوشمند هم روال مشابهی وجود دارد؛ اما تصدیق هویت در اینجا تنها به عکس محدود نمی‌شود. علاوه بر عکس، اطلاعات بیومتریکی (اثر انگشت) صاحب کارت نیز می‌تواند روی کارت قرار گیرد. از همه مهمتر اینکه اطلاعات بیومتریکی به صورت الکترونیکی قابل بررسی هستند. این به این معنی است که در یک مرکز بهره‌برداری که به حسگر اثر انگشت مجهز است، صاحب کارت بعد از قرار دادن کارتش در کارتخوان، انگشت خود را روی حسگر اثر انگشت قرار می‌دهد؛ سپس سیستم بررسی می‌کند که آیا اثر انگشت صاحب کارت با اثر انگشتی که روی کارت به صورت الکترونیکی ذخیره شده یکسان است یا خیر. در صورت یکسان بودن امکان ادامه عملّیات وجود خواهد داشت. به این ترتیب امکان جعل هویت به حداقل می‌رسد.
یکی از کاربردهای مهم دیگر که روی کارت ملّی هوشمند قرار می‌گیرد، کاربرد امضای دیجیتال است. به این ترتیب، صاحب کارت می‌تواند اسناد الکترونیکی را در فضای دیجیتال امضا کند.
کارت ملّی هوشمند به عنوان یک کلید ورود مناسب برای کاربردهایی همچون هدفمند کردن یارانه‌ها، سلامت الکترونیکی و کاربردهای انتخابات و سایر خدمات شهروندی، با هماهنگی نهادهای ذیربط، می‌تواند قابل استفاده باشد.

کارت ملی هوشمند کلید ورود به دولت الکترونیک
کارت ملّی هوشمند به عنوان یکی از مقدمات و زیرساخت‌های دولت الکترونیک مطرح است. با استفاده از کارت ملّی هوشمند، امکان ورود امن و قابل اطمینان در فضای دیجیتال فراهم می‌شود. به این ترتیب افراد می‌توانند به اطلاعات و خدمات مختلفی از بخش‌های دولتی، عمومی و خصوصی در هر زمان و در هر مکانی که به اینترنت دسترسی داشته باشند، به راحتی، به سرعت و با کیفیت مناسب دسترسی پیدا کنند. در واقع افراد قادر خواهند بود به صورت ۲۴ ساعته در تمام ایام هفته خدمات را از مراکز ذیربط دریافت کنند. این راهبرد صرفه جویی در وقت و هزینه را برای شهروندان به همراه دارد.

دیگر زیرساخت‌های مورد نیاز برای استقرار دولت الکترونیک به شکل وسیع و همه جانبه خود، عبارتند از:

• زیرساخت قانونی
• زیرساخت فرهنگی مناسب برای استفاده حداکثری
• زیرساخت فنی- ارتباطی و گسترش تجهیزات مورد نیاز برای استفاده وسیع و فراگیر
• هماهنگی و همکاری خوب بین سازمان‌ها و نهادهای ذینفع برای اجرای به موقع و بهره‌برداری مطلوب
• زیرساخت مناسب فناوری اطلاعات
• نیروی انسانی متخصص و کارآمد
• امضای دیجیتال از نظر کاربرد، همان امضای سنتی است؛ اما در فضای دیجیتال. در اسناد کاغذی، گیرنده یک نامه/سند، می‌تواند از طریق امضای شخص فرستنده، این اطمینان را حاصل کند که نامه/سند جعلی نیست. همچنین امضای یک نامه/سند، برای امضا کننده نامه/سند بار قانونی به همراه دارد و نمی‌تواند امضای سند را انکار کند.
  کارت ملّی هوشمند این بستر را هم برای فرستنده و هم گیرنده نامه/سند فراهم می‌کند که اسناد را امضا، و صحت آن را بررسی کنند. ایده امضای دیجیتال بسیار ساده است: یک چکیده از نامه/سند فرستنده به صورت دیجیتالی تهیه می‌شود و به صورت یک بسته در می‌آید. این بسته به کمک کارت فرستنده کد می‌شود و بسته حاصله امضای دیجیتال نام دارد که در انتهای نامه به صورت دیجیتالی قرار می‌گیرد. متن به همراه امضای دیجیتال در انتهای آن به گیرنده ارسال می‌شود. در طرف گیرنده، متن اصلی نامه به همان روش بالا خلاصه می‌شود، بخش امضا دیجیتال نیز با کمک کارت گیرنده کدگشایی می‌شود و با چکیده بسته مقایسه می‌شود در صورتی که این دو با هم برابر باشند به این معنی است که همان شخصی که ادعا کرده، نامه را امضا نموده است.

• یکی دیگر از امکاناتی که در کارت ملّی هوشمند قرار دارد، ویژگی‌های بیومتریکی صاحب کارت است. عکس و اثر انگشت صاحب کارت به صورت الکترونیکی در کارت وی ذخیره می‌شود. به این ترتیب امنیت استفاده از کارت به طور قابل ملاحظه‌ای بالا می‌رود. دیگر هر کس با وارد کردن یک رمز عبور ساده امکان استفاده یا سوء استفاده از یک کارت را ندارد. برای استفاده از کارت حتما باید صاحب کارت حضور داشته باشد تا اثر انگشت وی به صورت دیجیتالی با اثر انگشتی که در هنگام ثبت نام در کارت ذخیره شده است مقایسه و تطبیق داده شود و سپس اجازه استفاده از امکانات کارت به وی داده می‌شود.
  کارت ملّی هوشمند، با ارائه سه کاربرد اصلی شناسایی، تصدیق هویت و امضای دیجیتال این امکان را فراهم می‌کند تا بتوان از کارت به عنوان یک ابزار چندکاره استفاده کرد.به کمک کارت ملّی هوشمند، این امکان فراهم می‌شود که کاربردهای مختلف در کنار هم و روی یک کارت قرار گیرند. این کاربردها را می‌توان در زمان صدور یا بعد از صدور روی کارت قرار داد.
  متصدی هر کاربرد فقط امکان دسترسی به اطلاعات مربوط به خودش را دارد. مثل اینکه اطلاعات در صندوقچه‌های مختلفی روی کارت ذخیره شده باشد که هر کدام کلید خودش را داشته باشد. به عنوان مثال پلیس فقط قادر به مشاهده اطلاعات گواهینامه رانندگی صاحب کارت می‌باشد و امکان مشاهده اطلاعات حساب مالی فرد که روی کارت موجود است را ندارد.

• کارت ملّی هوشمند، یک کامپیوتر ساده و کوچک است که با اتصال به یک کارتخوان، می‌توان به اطلاعات درون آن دسترسی پیدا کرد. البته اطلاعات درون کارت ملّی هوشمند به طور امنی نگهداری می‌شوند که خود کارت از دسترسی‌های غیرمجاز به آن جلوگیری می‌کند. در واقع یکی از مزایای اصلی کارت ملّی هوشمند، نسبت به کارت ملّی کاغذی، همین امنیت بالای آن چه به لحاظ بصری و چه به لحاظ دیجیتالی می‌باشد. به این ترتیب می‌توان اطلاعات محرمانه‌تری را با ضریب اطمینان بالاتر روی کارت ملّی هوشمند نگهداری کرد.
  تا کنون کشورهای مختلفی اقدام به طراحی و بعضاً پیاده‌سازی کارت ملّی هوشمند در کشورشان کرده‌اند. تقریباً تمامی کشورهای حوزه خلیج فارس و اکثر کشورهای خاور دور پروژه کارت ملّی هوشمند را شروع کرده‌اند. در آسیا کشورهایی مثل مالزی و سنگاپور و هنگ‌کنگ در این زمینه، پیشرو بوده‌اند و هم اکنون کارت ملّی هوشمند دارند که می‌توانند از این کارت برای ارائه خدمات مختلف استفاده کنند.
  کشورهای مختلف بر اساس نیاز و امکانات موجود، کاربردهای متفاوتی را روی کارت ملّی هوشمند خود گنجانده‌اند. اما نکته مشترک در اکثر موارد، شناسایی و تصدیق هویت به صورت دیجیتال است.

کارت ملی هوشمند، علاوه بر داشتن یک بدنه با دوام، با ویژگی‌های امنیتی بیشتر و بالاتر نسبت به کارت ملی کاغذی، مزایای دیگری نیز دارد که کارت‌های کاغذی قادر به تامین آن‌ها نیستند. از جمله مهمترین این مزایا، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شناسایی در حوزه دیجیتال
• امکان تصدیق هویت بر اساس رمز عبور، رمزنگاری و بیومتریک، به صورتی که هم کارت، هم صاحب کارت و هم سیستم بهره‌برداری بتوانند دو به دو یکدیگر را تصدیق هویت کنند.
• امکان امضای دیجیتال
• امکان پردازش اطلاعات
• امکان تغییر اطلاعات پس از صدور
• امکان پشتیبانی از کاربردهای مختلف
• امکان افزودن کاربرد جدید پس از صدور
• امکان دسترسی به اطلاعات بر حسب مجوزهای دسترسی مختلف و به صورت کاملا امن
• امکان استفاده کارآمدتر از خدمات دولت الکترونیک